ریخت‌شناسی و منظر شناسی شهری در شهرسازی

ریخت‌شناسی یا مورفولوژی شهری به مطالعه فرم سکونتگاه‌های انسانی و روند شکل گیری و تغییرشکل این سکونتگاه‌ها اطلاق می‌شود. هدف از مطالعه ریخت‌شناسی، شناخت ساختار فضائی و خصوصیات یک منطقه شهری، شهر، شهرک یا روستا از طریق بررسی الگوی اجزاء و روند توسعه این مناطق است. ریخت‌شناسی شهری می‌تواند شامل تحلیل ساختار فیزیکی در مقیاس‌های مختلف و نیز الگوهای حرکت، کاربری زمین، مالکیت و اشتغال باشد تحلیل فرم‌های فیزیکی معمولاً مشتمل بر بررسی الگوی خیابان‌ها، قطعات زمین و ساختمان‌ها؛ که درمجموع به آنها دانه بندی شهری اطلاق می‌شود؛ می‌باشد. این تحلیل عموماً با استفاده از منابع کارتوگرافی و روند توسعه حاصل از مقایسه نقشه‌های تاریخی، انجام می‌گیرد. در این زیرشاخه علمی توجه ویژه‌ای به چگونگی  تغییر فرم یک شهر در طول زمان و یا درمقایسه با سایر شهرها می‌شود. از دیگر موضوعات مهم مطرح در ریخت‌شناسی شهری بررسی و مطالعهٔ فرم‌های اجتماعی تأثیرگذار و تاثیرپذیر از چیدمان فیزیکی شهر و چگونگی فرایند تولید و بازتولید فرم‌های اجتماعی از فرم‌های فیزیکی، می‌باشد.هرچند ایده اصلی ریخت‌شناسی (مورفولوژی) به نوشته‌های شاعر و فیلسوف مشهور، گوته (۱۹۷۰)، برمی‌گردد، این واژه برای نخستین بار در علوم زیستی به کار رفته و در سال‌های اخیر به طور فزاینده‌ای در علوم جغرافیا، زمین‌شناسی، زبان‌شناسی و سایر علوم (ازجمله برنامه‌ریزی شهری و طراحی شهری)، به کار گرفته‌شده است. ریخت‌شناسی شهری به عنوان یک شاخه مطالعاتی مستقل ریشه در آراء و نظرات افرادی مانند لوئیس مامفورد، جیمز وانس و وارنز دارد. پیتر هال، مایکل بتی و سرژ سالات نیز از جمله افراد شاخص و صاحب نظر در این زمینه هستند. ریخت‌شناسی شهری به عنوان علم مطالعه بافت‌های شهری و ابزار شناخت وضعیت محیط شهری، به طور معمول به طراحی شهری مرتبط می‌باشد.